Hommage aan Philippe Boesmans | David Lively

Deze avond staat het veelzijdige werk van Philippe Boesmans (1936-2022), pianist van opleiding en autodidactisch componist, centraal. In zijn beginjaren schreef Philippe Boesmans, naast een repertoire van solo- en concertmuziek ook kamermuziek. In de tweede helft van zijn carrière, componeerde hij veel opera's. Sommige daarvan werden geregisseerd door Luc Bondy (van La Ronde in 1993 tot Yvonne, princesse de Bourgogne in 2009), andere werden gecomponeerd op libretto's van Pierre Mertens (La Passion de Gilles, 1983) en van Joël Pommerat (Au Monde, 2014 en Pinocchio, 2017). Boesmans’ operawerk bracht hem wereldwijde erkenning. Tana Quartet en David Lively brengen brengen hulde aan de musicus die dit jaar overleed, en aan zijn onbegrenzde creativiteit.

Het quartet en de pianist verkennen samen de subtiliteit, complexiteit en finesse van zijn kamer- en pianomuziek aan de hand van Cadenza, 1978, Summer Dreams en Tunes, 1994.

Deze werken treden in dialoog met Métamorphoses nocturnes (1954), het strijkkwartet van die andere belangrijke componist, György Ligeti.

Duik in een resonerend avondvullend programma!

Sébastien Gaxie

In de paniek van 16 maart 2020 had ik het immense geluk me te kunnen beperken tot mijn ouderlijk huis in Belle-île en Mer in Bretagne. Bij mijn aankomst op de rand van de afgrond schreef ik op sociale netwerken: "Ergens op een eiland, vanaf de top van zijn bloemen, overweegt de perenboom voorzichtig onze angsten." De boom in de boomgaard stelde me gerust.

"New World" is een pianostuk geboren in dit moment van grote ademhaling in de wereld, in het tempo van een schildpad van twee maten gecomponeerd per dag gedurende vier maanden. Het is een van de mooiste momenten van mijn leven. Als de stadsmens kon ik een volledig seizoen overdenken, ondergedompeld in een sublieme oceanische natuur en vrij van mensen. Een heel seizoen zien is een voorrecht dat normaal voorbehouden is aan gepensioneerden in onze ultra-verbonden samenlevingen die bestaan uit achtervolgingen tegen de tijd.

Het was een moment van eenzaamheid, van hoop, van verwondering, van een stap terug, van dromen over een nieuwe wereld, van het kweken van een tuin.

Geconfronteerd met dit verlangen naar een nieuw leven had ik nieuwe muziek nodig, voor de piano, mijn instrument, maar vooral muziek die een nieuwe harmonie voorstelde in mijn carrière als componist.

 "New World" is rigoureus opgebouwd op basis van harmonische spectrumkruisingen. 

In elk geluid zijn andere geluiden opgenomen. Dit is een natuurwet. Voor akoestici is elk geluid dat door een ademhaling of een wrijving wordt ondersteund harmonisch, dat wil zeggen dat het een oneindig aantal frequenties bevat die gehele veelvouden zijn van de laagste toon van het geluid, de grondtoon genoemd.

In "New world" is er een baslijn, een beetje zoals in de jazz, bestaande uit twee noten. Het wordt aan de linkerhand gegeven. Alle door de rechterhand gespeelde elementen zijn noten die (theoretisch) in de twee bassen zitten. Het resultaat is muziek die "klinkt", die het instrument doet trillen, muziek die altijd harmonisch of zelfs consonant is omdat zij een bepaalde natuurlijke volgorde van klanken respecteert, ermee speelt. Aangezien de afstand tussen de twee bastonen cyclisch verandert, worden de resulterende toonladders steeds vernieuwd. Twee grondtonen die een halve toon van elkaar verwijderd zijn, genereren door hun harmonischen een modus die dicht bij bijvoorbeeld oosterse muziek ligt. Bovendien spelen ritme en polsslag een cruciale rol. Er is geen rubato, de tijd kan bewegen maar moet iets onveranderlijks hebben, zoals in de Indiase muziek, om te kunnen profiteren van al zijn vermenigvuldigingen. 

De dramaturgie van het stuk bestaat uit drie hoofdmomenten: 

Een lange inleiding van zachtheid en mysterie zet het harmonische en thematische klimaat in van het werk met zijn eigenzinnige bas, die ook wel ostinato wordt genoemd.  Deze inleiding eindigt in een soort grote "reset" die zich door alle registers van het instrument verspreidt.  

Een lange ontwikkeling met een progressieve ritmische verdichting door middel van stippelwaarden leidt ons naar een climax van grote virtuositeit met 5 of 6 klankvlakken die steeds ritmisch gecoördineerd blijven. 

Een continuüm leidt ons vervolgens naar een derde deel, nog steeds opgebouwd uit hetzelfde materiaal, maar dat hiërarchisch, bijna religieus wordt. De tijd wordt verlengd door toenemende vierstemmige polyfonieën die voortkomen uit zinderende harmonieën, alsof we teruggaan in de tijd van de muziekgeschiedenis terwijl we een glimp opvangen van nieuwe gebieden.

Ik werk al meer dan tien jaar samen met pianist David Lively. Hij is een even getalenteerde als lichtende performer met een diep begrip van creatieve muziek. Het is voor hem een eer om op deze dinsdag 29 november 2022 in Brussel, tweeënhalf jaar nadat het geschreven is, 'New World', dat mij zeer dierbaar is, in première te brengen. 

Ik hoop dat dit kleine dertien minuten durende moment misschien uw ideale wereld in vraag stelt? We dromen allemaal van een...

Opgedragen aan: Julie Sarfati