Martin Loridan : Pédale étendue : repenser l'intra-piano

De piano is een instrument van grenzeloze mogelijkheden; van technologische ingrepen tot de piano préparé, voor hedendaags werk en improvisaties, … De piano ontrafeld is een dag gewijd aan deze oneindig muzikale avonturen met drie zeldzame en “ongehoorde” concerten en conferenties.

In Pédale étendue: repenser l'intra-piano onderzoekt Martin Loridan, samen met Gian Ponte en het duo Tomoko Honda / Sara Picavet, uiterst nauwgezet de techniciteit van het pianospel.

Gesprek met Martin Loridan

- Vertel ons over het project Pédale étendue : repenser l’intra-piano?
De extended pedal (la Pédale étendue) is een innovatief systeem dat de bediening van dempers buiten het klavier mogelijk maakt. Het apparaat is een fysieke uitbreiding van de piano, waardoor het sustainpedaal makkelijk bereikbaar is. De bediening van de dempers breidt het hedendaagse pianospel aanzienlijk uit en biedt nieuwe mogelijkheden tot creatie: het lichaam van de piano wordt getransformeerd tot een complex klankobject met meerdere resonanties. Binnen de composities is de piano een reusachtig lichaam waarvan de vele interne onderdelen complexe timbres en galm genereren, gecontroleerd door dit nieuwe systeem.

-  Zou een verruiming naar andere kunstdisciplines mogelijk zijn met zo'n interne verkenning van het piano-instrument?
Hoewel dit onderzoek zich voornamelijk begeeft in de studies van de instrumentkunde en muziek, wordt er in de composities ook zeker gekeken naar de podium en visuele kunsten. Dit bijvoorbeeld door spectaculaire gebaren, nieuwe of onconventionele posities van het instrument ten opzichte van het publiek, of van de musici ten opzichte van de piano als reusachtig instrumentaal lichaam met tal van facetten. In het duet bijvoorbeeld speelden we veel met het visuele. De uitvoerders dragen handschoenen, wrijven en schrapen de snaren en delen van de piano in parallelle, tegengestelde bewegingen, volgen hun adem.... Het visuele overheerst bovendien omdat de piano volledig open is en naar het publiek wordt geplaatst, waardoor de kleinste nuances worden blootgelegd. Tot slote denken we er ook na over een live videoprojectie van de interne onderdelen van de piano, waarbij gefocust wordt op het hout, het metaal, de trillingen en de contacten met de handen en andere accessoires.

- Is het improvisatie of geschreven muziek… welk repertoire speelt u zoal?
Een beetje van beide... Maar improvisatie is ook een proces! Tijdens het componeren was improvisatie een overheersend element: alles moest opnieuw gemaakt worden, je moest experimenteren... Improvisatie creëert materiaal, soms rijk of onverwacht, en kanaliseert het schrijven. Deze dualiteit is geïntegreerd in de partituur van de werken, met nauwkeurig geschreven passages en andere die vrijer zijn, ook om een bepaalde vorm van energie aan te moedigen. Het extended pedaal maakt het mogelijk om muzikale acties met precisie te componeren: de precieze controle van het pedaal wordt toegevoegd aan het intra-pianospel (wat geen geringe prestatie is!), en opent zo een vrijere expressie in de improvisatie. Als, zoals Anton Rubinstein beweerde, het pedaal de ziel van de piano is, dan brengen wij hier de ziel in het lichaam van het instrument zelf, door het mogelijk maken van voorheen onmogelijke handelingen.

- Het thema van Ars Musica 2022 is wetenschap. Uw onderzoek lijkt daar helemaal binnen te passen. Kunt u zeggen waarom?
Het extended pedal vult een leemte in het twintigste-eeuwse en hedendaagse pianospel. Het is een vorm van technologie die de piano zowel uitbreidt als vermeerdert, de evolutie ervan voortzet, zonder de structuur ervan te verstoren, maar die het mogelijk maakt er opnieuw over na te denken. Zoals elke vorm van muzikale technologie is het een instrument ten dienste van de schepping en kan het zich alleen door die schepping ontwikkelen. Het is dus door de relatie tussen wetenschap, organologie, ontwerp, constructie, interpretatie en compositie dat het extended pedal zich ontwikkeld heeft en zich blijft ontwikkelen: compositie roept vragen op, maar ook uitdagingen die ontwerp en constructie aangaan (bijvoorbeeld de zoektocht naar dubbele controle of grotere precisie), die allemaal getoetst en bekrachtigd worden door de werken en de uitvoering.